ข้าวต้มกุ๊ย บางคนก็บอกว่ามาจากคำว่า ข้าวต้มพุ้ย คือเวลากินต้องยกชามข้าวต้มมากินโดยใช้ตะเกียบพุ้ยข้าวต้มใส่ปาก แล้วคำว่าพุ้ย ก็เรียกเพี้ยนๆจนกลายมาเป็นกุ๊ย
นิตยสารกุลสตรี เค้าเล่าว่า ข้าวต้มกุ๊ยเป็นอาหารท้องถิ่นของจีนแต้จิ๋ว ชาวจีนหอบเสื่อผืนหมอนใบ เข้ามาหางานในเมืองไทย อาชีพหลักๆของชาวจีนทั้งหลายคือ"จับกัง"แบกข้าวสาร และอื่นๆแตกต่างกันไปแล้วแต่กิจการของนายจ้าง
ซึ่งบางโกดังจะมีข้าวเลี้ยงฟรีให้จับกังทั้งหลาย บางโกดังก็ไม่มี อาหารที่เลี้ยงจับกังส่วนใหญ่คือข้าวต้มเปล่า กับอาหารอีก3-4 อย่าง ส่วนบางที่ ไม่มีข้าวเลี้ยงฟรี ก็ต้องอาศัยซื้อกินจาก ร้านข้าวต้มข้างทางซึ่งมีอยู่ทุกหัวมุม สะดวก ราคาถูกที่สุดเหมาะแก่พวกจับกังหรือกุ๊ยอิสระกิน และนี่คือที่มาของข้าวต้มกุ๊ย
อีกตำนานนึง เขาบอกว่า คนจีนแต้จิ๋ว เรียก ข้าวต้มกุ๊ย ว่า "ชิวเซียม้วย" ซึ่งแปลว่า "ข้าวต้มคนลากรถ" แต่ทำไมคนไทย ถึงเรียกกันว่า "ข้าวต้มกุ๊ย" ว่ากันว่า ข้าวต้มนั้น เป็นอาหารดั้งเดิมของ คนจีนแผ่นดินใหญ่ เมื่ออพยพเข้ามาอาศัยอยู่ในแผ่นดินไทย ก็นำวิธีการรับประทานข้าวต้ม ติดตัวเข้ามาด้วย
คนจีนที่อพยพเข้ามาอยู่ในย่านเยาวราช ตั้งแต่ก่อนสมัยรัชกาลที่ 5 นั้น ส่วนใหญ่จะยากจน ทำงานรับจ้างเป็นกรรมกร แบกหามทั่วไป คนพวกนี้กลางวันทำงานหนัก พอตกเย็นก็นั่งรับประทานอาหารกัน กินข้าวต้มไปดื่มเหล้าไป พอเมาได้ที่ก็ทะเลาะวิวาทชกต่อยกัน เจ้าหน้าที่บ้านเมืองสมัยนั้น เห็นภาพนี้จนชินตา จึงเรียก แผงขายข้าวต้ม หรือ ร้านขายข้าวต้ม ทำนองนี้ว่า "ข้าวต้มกุ๊ย"
(( ตอนแรกนึกว่ามาจากคำว่า กุ๊ย อย่างเดียว ))( เครดิต เถ้าชิ่ว )